GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BİR MİRAS; ÇEYİZ

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BİR MİRAS; ÇEYİZ

Hun Türklerinde “Koşantı” yani çeyiz adı verilen ve asırlar süren bu gelenek günümüzde halen devam ediyor. Evlenecek olan kızların ve damat adaylarının birbirlerine, aile eşrafına gönderdikleri bu hediyeler zamanla sosyolojik birer unsur halini aldı. Dantel iğne oyalarından,  yazmalara, havlulardan,  yemek masası örtülerine kadar her şey bulunuyor. Adetlerine bağlı yörelerde bugün de devam ediyor bu gelenekler…

Kız Beşikte Çeyiz Sandıkta…

Bir anlamda çeyiz, gelin olacak kızın baba evinden ayrılışını ve kendisi ile beraber eşyalarını taşımasını ifade eder. Veyahut da baba malından kız evladına düşen pay şeklinde de nitelendirilir. Türk toplumlarında geçmişten günümüze kadar devam eden bu geleneğin çok fazla boyut değiştirdiği söylenemez. Zamanın koşul ve şartlarına göre çeyize konulan malzemeler değişkenlik göstermiş sadece. Göçebe bir hayat yaşayan Türk topluluklarında çeyizin başat malzemeleri kalın giysiler, pabuçlar, sofra örtüleriydi. Yerleşik hayat ile birlikte bu durum da değişkenlik göstermeye başladı elbette. Osmanlı’da ise gelinlerin çeyizinde sade hamam takımları, gümüş kahve fincanları, gümüş su şişeleri, sofra takımları ve daha birçok temel ürün bulunuyordu. Üç sandığa kadar çeyiz hazırlayabiliyorlardı. Anadolu’da yüzyıllardır süren bu hazırlık kız ve erkek çocukları doğdukları günden itibaren başlar ve evlenene dek devam ederdi. Yöreden yöreye değişen çeyiz sandıkları çeyizin şüphesiz en önemli parçası denilebilir. En güzel işçiliğe sahip sandıkların ise Kahramanmaraş yöresine ait olduğu söylenir. Özenle hazırlanan sandıklar, tören ve merasimlerle alınır ve neşeli bir şekilde çiftin evine taşınır. İçine koymak için hazırlanan işlemeler ise eski dönemlerde 20-30 kişi tarafından hazırlanırdı. Günümüzde ise sadece gelinin annesi tarafından ya da sipariş alan bir mefruşatçıya yaptırılıyor. Fabrikasyon ürünler el emeği ürünlere nazaran daha uygun fiyatlı olduğu için en çok tercih edilenler arasında. Yine de elle işlenmiş ürünlerden vazgeçmeyenler 5 bin TL ile 30 bin TL arasında gösterişli bir çeyiz seti kurabilir.

En Kutsal Çeyiz: Kur’an- ı Kerim

Adetlerin en güzel getiri de budur belki de. Gelin hanım evine girmeden 40 gün evvel güzelce kılıflanmış bir Kur’an- ı Kerim girer evine. Sebebi ise her şeyin üstünde Allah’ın kelamı olduğunu göstermek. Yüksekçe bir yere yerleştirilen kutsal kitabın ardından gelin hanımın ve damat beyin ortak çeyizi yavaşça dizilir. Kurulan bu yuvada huzur ve bereket inancı hakim kılınır.

Çeyizin bolluğu ise hazırlayan ailenin cömertliğini ve zenginliğini belirtir. Bu yüzden yapılan çeyiz sermelerine akrabalar, komşular, aile dostları çağrılır ve beğeniye sunulurdu. Eğer ki çeyiz beğenilmez veya az bulunur ise “ kızı büyümüş, anası uyumuş” denilirdi. Beğendiklerini ifade etmek için de “ kızı okumuş, anası dokumuş” şeklinde deyimler söylenirdi.

Hala önemli bir gelenek olan ve büyük bir kültürel miras olan çeyiz, yöreden yöreye farklılık gösterse dahi aslını kaybetmeden korunan bir adet olarak yaşamaya devam ediyor. Gelecek nesillerin de çeyize olan tutkusu devam edecek gibi görünüyor…